Tất cả các bộ phận của cây sen đều có thể sử dụng được trong sinh hoạt đời thường và làm thuốc, nhưng chủ yếu nhất vẫn là phần rễ (củ sen) và hạt sen. Ở nước ta thường thu hái sen từ tháng 7 đến tháng 9. Sau đây là một số món ăn thuốc từ ngó sen và hạt sen.
Nước ép ngó sen tươi: nước ép ngó sen 60-100ml (khoảng 100g tươi) cho uống 1 lần. Dùng tốt cho người bị ngộ độc cua cá, viêm khí phế quản ho lẫn máu…
Nước ép ngó sen hòa mật: ngó sen tươi 100g, mật mía tươi (hoặc nước mía) 50g (50ml). Ngó sen ép lấy nước, khuấy trộn với nước mía, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng khi bị cảm cúm, trúng nóng, trúng nắng hoặc khí hậu khô hanh gây kích ứng, vật vã, sốt, khát nước .
Nước ép ngó sen gừng tươi: ngó sen tươi 30-50g, gừng tươi 5-8g. Tất cả giã nát, vắt lấy nước, chia 3 lần uống trong ngày. Dùng tốt cho người bị nôn dai dẳng khát nước.
Cháo hạt sen tốt cho người suy nhược cơ thể, đại tiện lỏng dài ngày.
Nước ép ngó sen sinh địa củ cải: ngó sen 30g, sinh địa 30g, củ cải 30g. Tất cả xay, ép, lọc lấy nước. Mỗi lần dùng 1 chén (khoảng 100ml) uống với mật hoặc nước đường nóng. Món này thích hợp cho người bị tiểu dắt, buốt.
Đậu xanh hầm ngó sen: ngó sen cả đọt 50-100g cho vào nồi, đổ nước vừa đủ nấu chín ăn. Món này rất tốt cho người bệnh đau mắt đỏ (viêm kết mạc mắt).
Ngó sen hầm đại táo: ngó sen 150g, đại táo 250g. Ngó sen rửa sạch, cắt đoạn, đại táo cắt thành 2-4 lát. Tất cả nấu nhừ, gạn lấy nước uống. Dùng tốt cho người bị ban xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng do giảm tiểu cầu, khai vị giúp ăn ngon miệng, trợ tiêu hóa.
Ngó sen hầm: ngó sen 150-200g, hầm nhừ ăn. Tác dụng bổ ngũ tạng, chữa thực nhiệt ở hạ tiêu.
Bột gạo hạt sen củ mài phục linh: hạt sen sao 30g, gạo tẻ sao vàng 30g, củ mài 30g, phục linh 15g. Tất cả tán thành bột mịn, khuấy trong nước sôi, thêm đường trắng thành dạng chè, ăn ngày một lần sáng hoặc tối. Dùng tốt cho người bị tỳ hư tiêu chảy.
Chè trứng gà hạt sen: hạt sen 30g, đường 30g, rượu 30ml và trứng gà 1 quả. Hạt sen nấu chín nhừ cho đường, rượu vào khuấy đều, đập trứng vào, đun sôi, ăn trước khi đi ngủ. Món này thích hợp cho người bị bệnh lâu ngày, người cao tuổi, phụ nữ sau đẻ cơ thể suy nhược.
Chè hạt sen củ súng: hạt sen 30g, củ súng 30g, đường vừa đủ. Tất cả nấu chè, ăn vào bữa sáng. Dùng tốt cho người di tinh, tảo tiết, đái hạ huyết trắng, kinh nguyệt quá nhiều, tiểu đêm nhiều.
Hạt sen hầm thịt lợn: hạt sen 30g, thịt lợn nạc 150g, thêm gia vị hầm nhừ. Ăn ngày 1 lần. Dùng tốt cho phụ nữ mang thai dọa sẩy, sẩy thai liên tiếp, có thai bị đau lưng.
Cháo hạt sen: hạt sen 30g, gạo tẻ 150g. Nấu cháo ăn, thêm đường hoặc muối. Dùng tốt cho người suy nhược cơ thể, đại tiện lỏng dài ngày.
Hạt sen hầm long nhãn táo tàu: hạt sen, long nhãn mỗi loại 30g, táo tàu 5- 6 quả, đường phèn lượng vừa đủ. Ngâm hạt sen cho nở, bỏ tâm, rửa sạch. Cho hạt sen, long nhãn, táo tàu vào nồi, đổ nước vừa đủ nấu nhừ, thêm đường phèn. Tác dụng: bổ huyết dưỡng tâm an thần, làm da tươi nhuận.
TS. Nguyễn Đức Quang